Golden Cubes Awards 2017/2020
O konkursie
Golden Cubes Awards to realizowany od 2011 roku przez Międzynarodową Unię Architektów konkurs na najciekawsze projekty z zakresu edukacji architektonicznej. W jego ramach nagradzane są osoby i instytucje propagujące wiedzę o architekturze oraz wspierające dzieci i młodzież w rozumieniu, jak kształtuje się ich najbliższe otoczenie.
Polska edycja konkursu organizowana przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki to nie tylko okazja by nominować do tej międzynarodowej nagrody polskie projekty oraz szerzej promować dorobek polskiej powszechnej edukacji architektonicznej, ale też szansa na docenienie aktywnych edukatorów kształtujących świadomość roli architektury wśród osób do 18 roku życia. Międzynarodowy konkurs wpisuje się w edukacyjną misję Instytutu i otwiera kolejne przestrzenie wymiany doświadczeń i pomysłów na upowszechnianie wiedzy o architekturze i urbanistyce. Jest też okazją do podsumowania działań edukacyjnych w Polsce i zaprezentowania sylwetek osób zmieniających polską powszechną edukację architektoniczną.
Konkurs jest częścią programu „Architektura i Dzieci”, w ramach którego Międzynarodowa Unia Architektów i organizacje członkowskie szukają sposobów na wspieranie współpracy między architektami, a nauczycielami i edukatorami oraz kumulują wiedzę, pomysły, materiały i narzędzia, które mogą wspierać edukację młodych pokoleń. Wychodząc z założenia, że architektura towarzyszy człowiekowi nieustannie i jest scenografią jego działań, zjednoczone wysiłki wspierające dzieci i młodzież w rozumieniu jak kształtuje się przestrzeń zabudowana, będą wpływać na podniesienie jakości ludzkiego życia. W tę misję wpisują się też działania utworzonego przez NIAiU Zespołu ds. Powszechnej Edukacji Architektonicznej, którego celem jest stawianie podwalin dla systemu powszechnej edukacji architektonicznej w Polsce oraz szerzenie świadomości znaczenia naszego środowiska zurbanizowanego.
Konkurs Golden Cubes Awards organizowany jest co trzy lata i składa się z dwóch etapów: krajowego i międzynarodowego. Podczas krajowych selekcji, organizacje członkowskie Międzynarodowej Unii Architektów nominują po jednym kandydacie w wymienionych kategoriach: media audiowizualne, publikacje, instytucje i szkoły Nominowani przechodzą w ten sposób do etapu międzynarodowego, gdzie jury przyznaje po jednej nagrodzie w każdej kategorii. Od 2020 roku Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki organizując polską edycję, umożliwia polskim edukatorom architektonicznym udział w konkursie i zaprezentowanie się szerszej publiczności.
Pierwsza polska edycja
Pierwsza polska edycja konkursu Golden Cubes Awards rozstrzygnęła się 13 marca 2020 roku. Niezależne jury w składzie: Sebastian Karpiel-Bułecka, Konrad Karmański, Yannick Roels, Tomasz Osięgłowski i Hanna Zwierzchowska, wyłoniło 4 nominowanych, którzy będą reprezentować Polskę podczas międzynarodowej edycji konkursu, oraz przyznało 5 wyróżnień.
Nominowani:
Media audiowizualne:
Strefa Przestrzeni, Studio Autograf
Publikacje:
Architektura, ćwiczenia z myślenia, Katarzyna Witt
Instytucje:
Zaprojektuj szkołę, Fundacja Szkoła z Klasą
Szkoły:
Mali Architekci, Rodzinna Szkoła Podstawowa Leon w Lublinie
Wyróżniono pięć projektów: grę „Łowcy detali” Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju REGIO, publikację „Drapacz chmur i inne wynalazki” kolektywu Niebotyki, wystawę „Architektura w ruchu” stowarzyszenia Artanimacje, grę „Co jest zabytkiem?” przygotowaną przez Centrum Interpretacji Zabytku, oddziału Muzeum Warszawy i program „Jak dorosnę zostanę urbanistą!” Instytutu Dizajnu w Kielcach.
Na konkurs wpłynęły 34 zgłoszenia od osób i organizacji z całej Polski pokazując jak wiele już się dzieje w krajowej powszechnej edukacji architektonicznej. Tym samym konkurs okazał się idealnym pretekstem do przyglądania się działaniom edukatorów i tworzenia mapy dobrych praktyk powszechnej edukacji architektonicznej w Polsce.
Ze względu na pandemię COVID-19, czwarte międzynarodowe wręczenie nagród Golden Cubes Awards, które ma się odbyć podczas Kongresu Międzynarodowej Unii Architektów (UIA) w Rio de Janeiro, zostało przesunięte na 2021 rok. W tym samym roku odbędzie się też edukacyjna wystawa organizowana przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki prezentująca nominowane i wyróżnione projekty z Polski.
Sylwetki laureatów i wyróżnionych
Przegląd najciekawszych projektów edukacji architektonicznej adresowanych do dzieci i młodzieży nie mógłby się odbyć bez ich twórców i realizatorów. Warto pamiętać, że to dorośli kształtują w młodych osobach wrażliwość na otaczającą ich przestrzeń, zrozumienie tego jak się ona kształtuje i w jaki sposób może realizować różne ludzkie potrzeby. Aby te działania były skuteczne, warto doceniać edukatorów, którzy przecierają szlaki i inspirują swoimi projektami do jeszcze ciekawszych działań w polu powszechnej edukacji architektonicznej. Nominowani i wyróżnieni w pierwszej polskiej edycji Golden Cubes Awards, to osoby i organizacje, którym warto się przyglądać.
Strefa Przestrzeni
LAUREAT W KATEGORII MEDIA AUDIOWIZUALNE
Studio Filmowe Autograf, czyli Beata Hyczko i Tomasz Drozdowicz, to duet producencki stojący za projektem Strefa Przestrzeni. Tomasz Drozdowicz jest reżyserem filmowym, prowadzi warsztaty oraz zajęcia ze studentami na Politechnice Warszawskiej. Beata Hyczko to scenarzystka zdoświadczeniem w copywritingu i wszelkich scenopisarskich formach. Oboje mają na koncie zarówno krótkie formaty reklamowe, jak i pełnometrażowy film fabularny „Futro” którego są autorami. Działają nieprzerwanie od 1996 roku. W ramach tworzenia kanału YouTube „Strefa Przestrzeni” dotarli z kamerą już do ponad setki obiektów na terenie Polski. Architektura jest bohaterem również zrealizowanego przez nich cyklu telewizyjnego „Księga Przestrzeni”, a w ramach współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa powstały filmy “Krajobraz mojego miasta”, “Piękne, polskie, drewniane” oraz cykl “Reinkarnacje”, które eksplorują tematykę dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. Więcej informacji na temat studia można znaleźć na ich stronie internetowej: Strefa Przestrzeni
Katarzyna Witt
LAUREAT W KATEGORII PUBLIKACJE
Katarzyna Witt to historyczka sztuki, edukatorka, animatorka kultury i autorka tekstów dla dzieci, której projekt „Architektura: ćwiczenia z myślenia” został nominowany przez jury. Przez 6 lat związana była z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, gdzie współtworzyła dział edukacji i zrealizowała wiele projektów, w tym wystawę dla dzieci „Działamy z kolekcją!” oraz autorski cykliczny program skierowany do młodzieży „Wejdź w Muzeum” za który otrzymała Warszawską Nagrodę Edukacji Kulturalnej. „Książka otwarta na świat” której była współautorką została nagrodzona przez Polskie Towarzystwo Wydawców Książek oraz Muzeum Historii Polski. Ma na koncie wiele działań towarzyszących wystawom i dużym projektom – prowadzenie warsztatów, przygotowanie przewodników i kart aktywności, czy szkolenie edukatorów. Współpracowała kilkukrotnie przy festiwalu Warszawa w budowie i oprowadzała widzów po domu Zofii i Oskara Hansenów w Szuminie. W 2019 roku założyła Kolektor, jednoosobową organizację w ramach której edukuje w obszarach sztuki, architektury, projektowania graficznego, wzornictwa, wielokulturowości i literatury, a jej działania skierowane są do osób w każdym wieku. Więcej na temat działań Katarzyny Witt można znaleźć na jej stronie internetowej.
REGIO
WYRÓŻNIENIE W KATEGORII PUBLIKACJE
Gra „Łowcy detali” powstała dzięki Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju REGIO, organizacji działającej w Łodzi, zajmującej się tematyką miejską i regionalną. Są twórcami gier, folderów oraz książkowych przewodników po mieście np. pozycji „Fifka i żulik, czyli domowa kuchnia łódzka”, albo „Przewodnika po secesji w Łodzi i województwie łódzkim”. Mają też na koncie organizację wycieczek, np. akcji „Pociągiem w Łódzkie” – cyklu wypraw kolejowych po regionie. Wśród autorów gry znajdziemy jej pomysłodawczynię Marię Nowakowską, animatorkę i koordynatorkę projektów związanych z miastem, przewodniczkę wycieczek, autorkę miejskich przewodników, a także twórczynię projektu „Łódzki Detal” dotyczącego detali architektonicznych Łodzi. Za mechanikę gry odpowiada Mariusz Milewski, autor gier planszowych, grafik, montażysta i scenarzysta, który jest twórcą między innymi gry kulinarnej „Top Kitchen”. Za oprawę wizualną gry odpowiada Magdalena Warszawa, graficzka i aktywistka. Więcej ciekawych projektów REGIO można znaleźć na ich stronie internetowej: Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju REGIO
Niebotyki
WYRÓŻNIENIE W KATEGORII PUBLIKACJE
Za publikację „Drapacz chmur i inne wynalazki” odpowiedzialny jest kolektyw Niebotyki, który utworzył się w trakcie pracy nad książką. Kolektyw działa na Śląsku i eksploruje obszar dziedzictwa kulturowego ze szczególnym naciskiem na architekturę. Za teksty i konsultację merytoryczną książki odpowiedzialna jest Anna Syska, historyczka i popularyzatorka architektury, a od 2019 roku także Miejski Konserwator Zabytków w Tychach. Autorami tekstów są też Adam Pisarek, kulturoznawca związany z Uniwersytetem Śląskim oraz Małgorzata Cekiera, kulturoznawczyni i edukatorka. Za ilustracje odpowiada rysowniczka Barbara Łyko-Grudzińska, a wydawcą publikacji i koordynatorem projektu jest Tomasz Kiełkowski, autor bloga Archifoto, fotograf architektury, jej popularyzator i przewodnik miejski. Działania kolektywu można śledzić na ich profilu w mediach społecznościowych: Niebotyki, gdzie regularnie publikowane są informacje na temat modernistycznej architektury Katowic i jej zakamarków.
Fundacja Szkoła z Klasą
LAUREAT W KATEGORII INSTYTUCJE
Fundacja Szkoła z Klasą to organizacja pozarządowa wspierająca szkoły we wdrażaniu nowoczesnych rozwiązań przyjaznych uczniom i stawianiu na nieschematyczną i jakościową edukację. Oprócz nominowanego projektu, Fundacja może się pochwalić różnymi programami adresowanymi do szkół, takimi jak ich flagowy projekt „Szkoła z Klasą” oparty na metodzie design thinking i pomagający ulepszać funkcjonowanie szkoły, czy też zachęcający dzieci do nauki programowania „Koduj z Klasą”, albo promujący zdrowy styl życia „Szkoło, OdWagi!”. Za program „Zaprojektuj szkołę” odpowiadał cały zespół osób: koordynatorka programów Anna Gilla, Przewodnicząca Rady Fundacji i jej współzałożycielka Anna Pacewicz, Prezeska Zarządu Fundacji Agata Łuczyńska, Wiceprezeska Zarządu Marta Puciłowska oraz Project Managerka Aleksandra Saczuk. Przy projekcie pracowali też architekci: Agnieszka Czachowska i Maciej Siuda, a z ramienia Biura Edukacji Miasta St. Warszawy – Mirosław Sielatycki. Więcej informacji o projektach realizowanych przez Fundację można znaleźć na stronie internetowej: Szkoła z Szkoła z Klasą
Artanimacje
WYRÓŻNIENIE W KATEGORII INSTYTUCJE
Wystawa „Architektura w ruchu” odbyła się wiosną 2017 roku. W jej przygotowanie zaangażowane było Stowarzyszenie Artanimacje działające w obszarze animacji kultury i edukacji kulturalnej, które ma na koncie między innymi organizację konferencji „Po co nam muzea dla dzieci?”. Członkinie stowarzyszenia Maria Szybińska i Marta Wójcicka odpowiedzialne są też za stworzenie projektu „Pop up Muzeum dla dzieci”, w ramach którego odbyła się wystawa, oraz inne wydarzenia z obszaru kultury skierowane do dzieci. Animatorki do współpracy zaprosiły znanych architektów, byli to Jakub Szczęsny oraz Małgorzata Kuciewicz i Simone De Iacobis z Grupy Projektowej Centrala. Jakub Szczęsny (SZCZ) jest autorem słynnego Domu Kereta znajdującego się w kolekcji MoMA w Nowym Jorku oraz instalacji i architektury, w tym także architektury tymczasowej. Centrala to wielokrotnie nagradzane studio architektoniczne działające od 2001 roku. Oprócz tworzenia architektury mają na koncie też projekty artystyczne, organizację debat i spacerów po mieście, a także realizację wystawy „Amplifikacja natury” w Pawilonie Polskim na 16. Międzynarodowej Wystawie Architektury – La Biennale di Venezia. Więcej informacji o twórcach: Artanimacje, SZCZ, Centrala
Centrum Interpretacji Zabytku / Muzeum Warszawy
WYRÓŻNIENIE W KATEGORII INSTYTUCJE
Gra miejska „Co jest zabytkiem?” to dzieło trzech osób związanych z Działem Edukacji Muzeum Warszawy: koordynującej projekt Sylwii Kot z Centrum Interpretacji Zabytku oraz edukatorek Anny Marks i Teresy Łempickiej. Centrum Interpretacji Zabytku to muzeum działające od 2013 roku, które zajmuje się popularyzacją tematyki i działań z obszaru światowego dziedzictwa i misji UNESCO, ze szczególnym zainteresowaniem odbudowanym warszawskim Starym Miastem. Siedziba instytucji znajduje się przy ul. Brzozowej, w zrewitalizowanej piwnicy staromiejskiej, gdzie publiczność ma możliwość podziwiać elementy oryginalnej architektury tego miejsca z XIV wieku. Zarówno w swoich aktywnościach, jak i w stałej ekspozycji zatytułowanej „Zniszczenie i odbudowa Starego Miasta”, Centrum stara się łączyć tradycyjne z nowoczesnym. W placówce można korzystać z różnych działań edukacyjnych, między innymi wykładów, promocji książkowych, czy zajęć i warsztatów dla dzieci i młodzieży. Można też wypożyczyć plecak z grą „Co jest zabytkiem?” i odkrywać wpisaną na listę dziedzictwa UNESCO w 1980 roku warszawską Starówkę. Centrum to jeden z dziewięciu niezależnych oddziałów tworzących Muzeum Warszawy. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Centrum Interpretacji Zabytku.
Instytut Dizajnu w Kielcach
WYRÓŻNIENIE W KATEGORII INSTYTUCJE
Program „Jak dorosnę zostanę urbanistą” jest jednym z elementów działań edukacyjnych Instytutu Dizajnu w Kielcach. Instytut skupia swoją uwagę na popularyzacji wzornictwa poprzez liczne działania, takie jak wystawy, lekcje, warsztaty dla dzieci i dorosłych, szkolenia, współprace z uczelniami, rezydencje artystyczne oraz realizację licznych projektów w pracowniach technicznych, np. Pracowni Ceramiki, Pracowni Komunikacji Wizualnej i innych. Za wyróżniony projekt odpowiedzialne są Dominika Janicka oraz Olga Grabiwoda. Sylwia Janicka to architektka, kuratorka i producentka wystaw, która prowadzi w Instytucie Pracownię Przestrzeni Publicznej eksplorującą architekturę, sztukę i design. Wśród różnych jej realizacji architektonicznych i projektów wymienić można między innymi wystawę „Fair Building” prezentowaną w polskim pawilonie na Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji w 2016 roku, której była kuratorką i współautorką. Olga Grabiwoda jest artystką, kuratorką i edukatorką, która koordynuje w Instytucie pracownię Własnoręczni, czyli program warsztatów edukacyjnych skupionych na wzornictwie, rękodziele i idei samowystarczalności. W ofercie znajdują się warsztaty skierowane do dorosłych i do dzieci, które stawiają na naukę samodzielnego tworzenia i zdobywania umiejętności pozwalających na odpowiedzialne wpływanie na własne otoczenie. Więcej informacji o programach na stronie Instytutu Dizajnu w Kielcach.
Rodzinna Szkoła Podstawowa Leon w Lublinie
LAUREAT W KATEGORII SZKOŁY
Rodzinna Szkoła Podstawowa Leon w Lublinie została nominowana za projekt „Mali architekci”. Leon to kameralna szkoła operująca w obszarze edukacji domowej i działająca jak kooperatywa, gdzie pracuje się metodą projektów badawczych. Każdy miesiąc szkoły to oddzielny temat wokół którego skupione są aktywności i nauka. Dzieci wiedzę czerpią od rodziców, ale też od zaproszonych do współpracy specjalistów i instytucji, a miejscem nauki może być dom, albo biblioteka, czy też inne miejsce związane z wyznaczonym tematem. Architektura była bohaterką projektu realizowanego w lutym 2020 roku. Wśród osób zaangażowanych w program znaleźli się: dr Barbara Grondkowska, Joanna Wasilewska, Marzena Żołnierczuk, dr Krystyna Rybicka, Manuela Kiszka, Kinga Kowleska, Maria Wiśnioch-Filo oraz organizacje i instytucje: Warsztaty Kultury w Lublinie, Studenckie Koło Naukowe „Krajobraz i Przestrzeń” z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Klasztor Dominikanów w Lublinie, Miejska Biblioteka Publiczna Filia 29 oraz Miejska Biblioteka Publiczna Filia 40. Aktywność szkoły można śledzić na ich profilu Rodzinna Szkoła Podstawowa Leon.
Kategorie
MEDIA AUDIOWIZUALNE
W kategorii Media audiowizualne wyróżniane są projekty filmowe, audiowizualne materiały edukacyjne, strony internetowe oraz działania w mediach społecznościowych. W pierwszej polskiej edycji Golden Cubes Awards jury nominowało do nagrody Strefę Przestrzeni – kanał YouTube Studia Filmowego Autograf prezentujący już ponad 100 kilkuminutowych filmów o polskiej architekturze i urbanistyce XX i XXI wieku.
… za wysoki poziom produkcji i efektywne wykorzystanie platformy YouTube, upowszechnianie i popularyzację współczesnej architektury oraz dokumentowanie zmian zachodzących w polskim krajobrazie
– uzasadnienie jury
Twórcy projektu, Beata Hyczko i Tomasz Drozdowicz w swoich filmach proponują widzom subiektywny przegląd polskiej architektury, a wśród ośmiu kategorii tematycznych kanału znajdziemy opowieści o budynkach użyteczności publicznej i ich rewitalizacjach, placach, osiedlach, biurowcach, czy prywatnych domach. Dzięki publikowanym co 1-2 tygodnie filmom możemy poznać historię obiektów i przestrzeni, posłuchać wypowiedzi architektów o ich pracy oraz kulisach realizacji projektów, a także zdobyć wiedzę o tym jakie czynniki wpływają na kształtowanie się naszego otoczenia. Skupienie przez kilka minut uwagi na wybranym budynku pozwala oglądającym zatrzymać się i zobaczyć jak architektura wpływa na nasze codzienne życie oraz przekonać się, że to ludzie kształtują krajobraz i przestrzeń dookoła i to od ludzi zależy jakość tej przestrzeni. Umieszczenie filmów na platformie YouTube, pomaga trafić z tematyką architektoniczną do młodzieży, a twórcy filmów zachęcają użytkowników do interakcji i komentowania, tworząc platformę międzypokoleniowego dialogu dotyczącego środowiska zabudowanego. W chwili zgłaszania projektu, filmy miały już 250 tysięcy odsłon, a wśród nich znajdziemy historie o realizacjach z całej Polski, np. o katowickim Muzeum Śląskim, wrocławskim Domu Handlowym Renoma, parku sensorycznym ROSA w Rydułtowach, czy Porcie Lotniczym Lublin.
PUBLIKACJE
Wśród publikacji nominowanych w konkursie znajdować się mogą książki, czasopisma oraz narzędzia edukacyjne. W tej kategorii jury postanowiło nominować Katarzynę Witt za jej publikację „Architektura: ćwiczenia z myślenia” oraz wyróżnić dwa projekty: „Łowców Detali” autorstwa Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju REGIO i „Drapacz chmur i inne wynalazki” kolektywu Niebotyki.
… za innowacyjne przedstawienie scenariuszy do zajęć. Jest inspiracją, nie gotowymi propozycjami działań. Szczególnie doceniamy propozycję edukacji przez eksperymentowanie.
– uzasadnienie jury
„Architektura: ćwiczenia z myślenia” to projekt badawczy, w którego skład wchodzi publikacja z zestawem scenariuszy zajęć i aktywności wokół tematyki architektonicznej, skierowana do nauczycieli, edukatorów i rodziców. Głównym celem projektu jest nie tylko edukacja architektoniczna, ale przede wszystkim sprawdzenie, jak poprzez architekturę i wykorzystanie metod pracy architektów możemy wnieść coś nowego do nauczania. Działania zaproponowane w podręczniku wykorzystują naturalną ciekawość dzieci i ich potrzebę budowania i eksploracji, a także pokazują jak wspierać je w zdobywaniu wiedzy o tym jak powstaje świat wokół nas i odkrywaniu architektury z różnych perspektyw, np. jako wyniku komunikacji i odpowiedzi na różnorodność ludzkich potrzeb. Przy okazji dzieci mogą rozwijać cenne umiejętności, takie jak: kreatywność, myślenie krytyczne i analityczne, sztuka dialogu, szukanie nowych rozwiązań i ich ewaluowanie. Scenariusze pomyślane są jako wskazówki, czy inspiracje do działania i można je wykorzystać w różnych okolicznościach oraz dopasowywać do potrzeb użytkowników. Nie są to materiały dla specjalistów z obszaru architektury, a raczej zestaw narzędzi dowodzący, że każdy z nas ma kompetencje, by rozmawiać z dziećmi o architekturze. Sama autorka przetestowała scenariusze podczas prowadzonych przez siebie 15 spotkań warsztatowych, które zorganizowane zostały w różnorodnych przestrzeniach, takich jak szkoła, centrum handlowe, czy instytucja kultury.
Wśród publikacji zgłoszonych do konkursu, jury postanowiło wyróżnić „Łowców detali”, grę edukacyjną przygotowaną przez Centrum Inicjatyw na Rzecz Rozwoju REGIO. Przyjazna formuła gry planszowej z kartami i pionkami pomaga zapoznać się z architekturą Łodzi, skupić uwagę na jej detalach, a także poszerzyć słownictwo pomagające ją opisać. W Łowców detali” można grać już od 10 roku życia, zarówno w szkole, bibliotece, jak i w domu z rodziną. Projekt pomaga zainteresować dzieci i młodzież otaczającą je przestrzenią – zabytkową architekturą Łodzi i jej historią. Zapoznaje je też z ideą ochrony dziedzictwa, sylwetkami architektów oraz zachęca do przyglądania się światu z bliska i doceniania jego piękna. Przy okazji pokazuje młodym łodzianom, jak ciekawe budynki mijają każdego dnia idąc do szkoły lub na spacer. Ponad połowa wyprodukowanych gier została rozesłana do szkół, bibliotek i organizacji pracujących z dziećmi i młodzieżą. W ramach projektu odbyły się też warsztaty skierowane do nauczycieli pokazujące jak wykorzystać tę publikację do rozmowy o lokalnej architekturze, a następnie spotkania, podczas których dzieci miały możliwość by grę przetestować. Twórcy podkreślają, że grę można łatwo dostosować do potrzeb innych miast, by interesować dzieci lokalną architekturą i uczyć je języka pozwalającego komentować otaczającą ich rzeczywistość.
Kolejna wyróżniona przez jury publikacja, to „Drapacz chmur i inne wynalazki” kolektywu Niebotyki, która opowiada o modernistycznej katowickiej architekturze. Historia międzywojennych Katowic, to tło dla szerszych rozważań na temat zmian zachodzących w przestrzeni publicznej oraz tego jak działają miasta i jak różne funkcje może spełniać architektura. Młodzi czytelnicy książki dowiadują się między innymi o niewidzialnych częściach miasta, materiałach z których zbudowana jest przestrzeń dookoła, miejskiej roślinności i wpływie projektowania na zdrowie użytkowników. Mogą przyjrzeć się temu jak architektura podąża za zmianami w życiu człowieka i jak życie człowieka zmienia się dzięki niej. Publikacja pokazuje architekturę i planowanie przestrzenne jako dziedziny nierozerwalnie związane z ludźmi i funkcjonujące w wielu kontekstach i perspektywach, co pomaga dzieciom zrozumieć jak wiele czynników wpływa na kształtowanie się ichotoczenia. Autorzy umieścili w książce różne interaktywne elementy: gry, ćwiczenia i pytania do zastanowienia oraz instrukcję miejskiego spaceru z zadaniami, który pozwala młodym katowiczanom zobaczyć elementy opisywane w książce na własne oczy! „Drapacz chmur i inne wynalazki” to pozycja, która udowadnia, że z dziećmi w wieku szkolnym można rozmawiać zarówno o architekturze, jak i dziedzictwie kulturowym. Książka szybko stała się popularna wśród mieszkańców Katowic i chętnie promowana przez władze miasta w lokalnych szkołach.
INSTYTUCJE
Instytucje działające w obszarze edukacji architektonicznej dzieci i młodzieży to między innymi muzea, instytuty, organizacje pozarządowe oraz domy i ośrodki kultury. W tej kategorii niezależne jury główną nominację wręczyło projektowi „Zaprojektuj szkołę” Fundacji Szkoła z Klasą, a wyróżnienia przyznało „Architekturze w ruchu” stowarzyszenia Artanimacje oraz projektowi „Co jest zabytkiem?” realizowanemu przez Centrum Interpretacji Zabytku Muzeum Warszawy.
… za kompleksowy program angażujący uczniów do działań projektowych wokół architektury. Program zachęca do współpracy i działań interdyscyplinarnych, dostosowując przestrzeń do potrzeb użytkowników i szkoły. Program uczy wrażliwości, kreatywności i krytycznego myślenia.
– uzasadnienie jury
„Zaprojektuj szkołę” to projekt angażujący młodzież w projektowanie przestrzeni szkolnej. Uczestnikami byli zarówno uczniowie, jak i nauczyciele, którzy ramię w ramię działali na rzecz tworzenia przyjaznych przestrzeni w swoich szkołach. Sam proces składał się z kilku etapów: diagnozy potrzeb przeprowadzonej przez zespół Fundacji, wspólnego projektowania, a następnie realizacji pomysłów. Uczniowie mieli okazję lepiej zrozumieć przestrzeń szkoły, jej otoczenia oraz tego jak na nich wpływają, ale przede wszystkim uświadomić sobie, że oni też za to miejsce są odpowiedzialni. Zaangażowanie ich we współdecydowanie o otoczeniu w którym spędzają dużą część swojego dnia, to ważna lekcja – to ludzie decydują o przestrzeni dookoła i mogą krytycznie odnosić się do swojego najbliższego środowiska oraz szukać rozwiązań sprawiających by lepiej służyło ich potrzebom. Podczas dwóch edycji projektu wprowadzone zostały zmiany w 14 szkołach. Uczniowie zaproponowali nowe rozwiązania zarówno w salach lekcyjnych, jak i w przestrzeniach wspólnych szkoły. W ramach projektu poznali architektów i projektantów wnętrz, zdobyli wiedzę o procesie projektowania i potencjalnych trudnościach napotykanych w jego trakcie. Nauczyciele zaś mieli okazję, by przekonać się jak wiele ciekawych pomysłów ma do zaproponowania młodzież. Zwieńczeniem projektu było przygotowanie przewodnika z przykładami najciekawszych realizacji oraz wytycznymi jak tworzyć przestrzeń szkolną pozytywnie wpływającą na naukę i samopoczucie uczniów.
Wśród wyróżnionych projektów instytucji i organizacji znalazła się wystawa „Architektura w ruchu” przygotowana przez stowarzyszenie Artanimacje. Głównymi bohaterami wystawy były warszawskie budynki, pomniki i inne budowle, które w przeszłości zostały przeniesione lub w inny sposób zmieniły swoje położenie na mapie Warszawy. Te obiekty architektoniczne, które często kojarzą się dzieciom z czymś masywnym i umieszczonym w przestrzeni na stałe, zostały odwzorowane na wystawie za pomocą lekkich modeli, które dzieci mogły przesuwać, przenosić, budować lub burzyć. Oprócz modeli architektonicznych, na wystawie można też było zobaczyć archiwalne zdjęcia obiektów im odpowiadających oraz przeczytać historie na ich temat. Wystawa przeznaczona była głównie dla młodszych dzieci i wykorzystywała ich naturalną skłonność do nauki przez doświadczenie i bezpośredni kontakt. Dzieci miały możliwość, by na chwilę wcielić się w rolę architekta czy budowniczego przenoszącego obiekt i poprzez działanie poczuć efemeryczność i mobilność obiektów architektonicznych. Tym samym „Architektura w ruchu” była okazją do ćwiczeń ze sprawczości oraz lepszego rozumienia otaczającej nas zabudowy, a także historii Warszawy i jej architektury. Wystawie towarzyszyły oprowadzania kuratorskie i warsztaty, odwiedziło ją około 1000 osób.
Drugi wyróżniony w tej kategorii projekt to gra miejska „Co jest zabytkiem?” przygotowana przez Centrum Interpretacji Zabytku,czyli oddziału Muzeum Warszawy. Uczestnicy gry otrzymywali od organizatorów materiały, między innymi przewodnik z zadaniami oraz mapy i łamigłówki, a następnie wybierali jedną z tras tematycznych rozgrywających się na warszawskim Starym mieście. Pierwsza trasa prowadziła graczy przez historyczne XVII-wieczne Stare Miasto, gdzie wcielając się w postać kupca odwiedzającego jarmark, musieli zmierzyć się z różnymi przeciwnościami. Gra trwała od 1,5 do 2 godzin, a jej przejście wymagało od graczy grupowej współpracy i pokonania dystansu między 2,8, a 4 km. Mogli oni zapoznać się ze słownictwem opisującym architekturę i uważnie zwiedzić Stare Miasto zwracając uwagę na jego detale. Druga trasa opowiadała o powojennej odbudowie Starego Miasta i była przewidziana na 75 minut. Tym razem podczas spaceru mogliśmy się dowiedzieć czym jest Lista Światowego Dziedzictwa (UNESCO) na którą wpisana jest warszawska Starówka, czym różni się odbudowane Stare Miasto od tego sprzed wojny oraz dlaczego zostało ono odbudowane i czym tak właściwie jest zabytek. Gra przeznaczona jest zarówno dla mieszkańców Warszawy, jak i turystów, przygotowano ją w języku polskim i angielskim. Użytkownicy gry mogli bardziej świadomie zwiedzić Stare miasto łącząc zdobywanie wiedzy z rozrywką oraz zaobserwować różne relacje pomiędzy historią i architekturą.
Trzecim wyróżnionym projektem została seria warsztatów ”Jak dorosnę zostanę urbanistą!” Instytutu Dizajnu w Kielcach. W ramach spotkań dzieci zdobywały wiedzę na temat planowania przestrzennego, tego jak działa miasto i jak wiele różnych elementów się na nie składa. Po wprowadzeniu w podstawowy urbanistyki, prowadzący zapraszali dzieci do indywidualnego projektowania pojedynczych miejskich dzielnic, a następnie zachęcali je do wspólnego złożenia ich w jedno miasto. Podczas procesu projektowania dzieci musiały uwzględniać różne funkcje miejskie, zapewnić mieszkania, szkoły, sklepy, szpitale, elektrownie, instytucje kultury, szlaki komunikacyjne dopasowane do różnych środków transportu, czy przestrzenie wspólne jak place i parki. Pracując w grupie dzieci mogły się przekonać, że zaprojektowanie miasta nie jest łatwe, wymaga dialogu, wielu kompromisów oraz uwzględnienia różnorodnych potrzeb jego mieszkańców. Spotkania bazowały na prostych materiałach, takich jak wielkie arkusze w kratkę, kolorowe flamastry i taśmy. Największy nacisk kładły na pracę grupową i wzmacniały w ten sposób współpracę między dziećmi pokazując, że czasem by osiągnąć wspólny cel trzeba jakoś się dogadać. Uczestnicy mogli lepiej zrozumieć przestrzeń dookoła i zobaczyć z jak wielu różnych i powiązanych ze sobą elementów się składa, a dzięki temu docenić znaczenie dobrego projektowania oraz pracy urbanistów czuwających nad tym, by miasta służyły ich mieszkańcom. Była to też swoista lekcja empatii i uważności na różnorodność potrzeb ludzi żyjących wokół nas. Program był adresowany do dzieci w wieku od 8 do 13 roku życia.
SZKOŁY
W tej kategorii nagradzane są projekty edukacyjne realizowane przez nauczycieli i uczniów. W pierwszej polskiej edycji konkursu Golden Cubes Awards nominację od jury otrzymała Rodzinna Szkoła Podstawowa Leon w Lublinie za projekt „Mali architekci”.
Projekt wspiera nauczanie o architekturze w domu i szkole. Pomaga w zrozumieniu architektury, uczy krytycznego myślenia, wrażliwości i kreatywności. Zakłada wyjście poza budynek szkoły (spacery architektoniczne). Rekomendujemy, by projekt był kontynuowany jako stałe zajęcie w szkole.
– uzasadnienie jury
Leon to szkoła w której nauka organizowana jest metodą projektów badawczych i jednym z takich projektów był cykl „Mali Architekci” skoncentrowany wokół architektury. Uczniowie szkoły mieli okazję wziąć udział w spotkaniach warsztatowych o botanicznych inspiracjach w architekturze, warsztatach z architektury krajobrazu, wycieczce do Klasztoru Ojców Dominikanów w Lublinie, grze terenowej po Wieniawie – dzielnicy Lublina, dwóch lekcjach domowych o różnych rodzajach budynków i dwóch lekcjach zorganizowanych w bibliotekach. Projekt okazał się ciekawą propozycją realizującą postulat powszechnej szkolnej edukacji architektonicznej i pokazał na jak wiele różnych sposobów można wprowadzać do nauki tematy związane z architekturą. Uczestnicy cyklu mogli testować wiedzę z lekcji zarówno dzięki bezpośrednim kontaktom z przestrzenią zabudowaną w trakcie wspólnych wyjść, jak i w ramach kreatywnej pracy warsztatowej, gdzie to oni podejmowali kluczowe decyzje dotyczące swoich projektów artystycznych. Wśród zagadnień związanych z architekturą i urbanistyką, organizatorzy zadbali o obecność elementów związanych z ekologią i architekturą krajobrazu, by podkreślić jak ważna jest obecność natury w mieście. Dzieci uczestniczące w projekcie poznały wiele ciekawych osób: zarówno architektów i architektów krajobrazu, jak i historyków oraz przewodników wycieczek opowiadających o architekturze z różnych perspektyw. Okazało się też, że architektura może być ciekawym punktem wyjścia do ćwiczenia różnych umiejętności manualnych, kreatywności, pracy w zróżnicowanej wiekowo grupie i uważności na lokalne dziedzictwo.
Jury
Wyboru laureatów w pierwszej polskiej edycji dokonywało niezależne jury, w skład którego weszli architekci, animatorzy i edukatorzy. W związku z dużą ilością bardzo ciekawych projektów, wybór nie należał do najłatwiejszych. Jury złożone było z sześciu członków.
Konrad Karmański to architekt przewodniczący Łódzkiej Okręgowej Izbie Architektów Rzeczpospolitej Polskiej i związany z Fundacją Ulicy Piotrkowskiej, która animuje działania wokół najsłynniejszej ulicy w Łodzi.
Sebastian Karpiel-Bułecka jest architektem, ale też wokalistą i muzykiem znanego zespołu Zakopower. Architektura i budownictwo towarzyszyły mu od zawsze, zajmowali się nimi jego dziadek, ojciec, brat i bratanek.
Projektant Yannick Roels jest liderem brukselskiej organizacji Cultureghem, która działa z lokalnymi mieszkańcami organizując przestrzeń do sąsiedzkich spotkań, mobilne działania animacyjne, czy wspólne gotowanie i jedzenie.
Tomasz Osięgłowski to współwłaściciel wielokrotnie nagradzanej pracowni Ultra Architects. Jest absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej i członkiem Stowarzyszenia Architektów Polskich.
Hanna Zwierzchowska jest architektką, malarką i edukatorką. Współpracowała z wieloma instytucjami kultury i organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną, a także ze szkołami. Projektuje wnętrza, ceramikę i zabawki.
Nagroda
Nominowani w ramach polskiej edycji konkursu mają okazję współtworzyć wystawę organizowaną przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, a następnie zaprezentować się podczas międzynarodowej odsłony konkursu. Celem wystawy jest popularyzacja wybranych projektów i ich twórców oraz tworzenie pola do dyskusji na temat polskiej powszechnej edukacji architektonicznej i jej najciekawszych praktyk. Ekspozycji towarzyszyć będzie program wydarzeń, podczas którego publiczność będzie miała okazję poznać edukatorów i na własnej skórze przetestować ich działania.
Nominowani z każdej kategorii otrzymują statuetkę K-dronu. K-dron jest nowym kształtem geometrycznym odkrytym przez projektanta Janusza Kapustę. K-dron ma dwie przeciwne, równe części, które dopełniają się i są jakby przestrzennym odpowiednikiem starożytnego chińskiego symbolu Yin i Yang. Jeden czarny i jeden biały K-dron połączone razem tworzą sześcian. Cztery takie sześciany tworzą na kwadratowej powierzchni dowolny wzór. Przekręcając je możemy tworzyć nowe układy. Cztery sześciany K-dronowe tworzą 38 416 kombinacji. W koncepcji statuetki autor wykorzystał dwie powyżysze właściwości K-dronu: Yin i Yang, czyli połączenie sprzeczności i 38 416 kombinacji. Najbardziej fundamentalne przeciwieństwa to: materia – forma, realność – duchowość, niebo – ziemia, a na gruncie architektury projekt – realizacja. Pierwszą stronę tak wyrażonej sprzeczności symbolicznie reprezentuje K-dron wykonany z betonu, drugą – przezroczysty wydruk 3D. Jeżeli każdy z 4 zwycięzców może ze swoją nagrodą – jeden K-dronowy sześcian – utworzyć tylko 14 płaskich układów (patrz poniżej) wszyscy razem z czterema K-dronowymi sześcianami – mogą ich utworzyć 38 416. Pozwala to w metaforyczny sposób wyartykułować sens i bogactwo grupowych, wspólnych działań.
Gala Golden Cubes
Kolofon
- Golden Cubes Awards, komisarze międzynarodowi konkursu: Heba Safey Eldeen, Suzanne de Laval
- Golden Cubes Awards Polska, komisarz konkursu: Katarzyna Domagalska
- Współpraca: Marta Baranowska
- Redakcja: Katarzyna Domagalska i Hanna Sabat
- Tłumaczenia: Hanna Sabat
- Komunikacja: Dominik Witaszczyk
- Projekty graficzne: Katarzyna Nestorowicz
- Nadzór nad stroną internetową: Magda Pyrgies
